Ảnh minh họa

(ICTnews, ngày 05/04/2010) - Tìm kiếm mô hình phù hợp cho các NXB vẫn đang là bài toán khó giải. Vấn đề gây tranh cãi vẫn là chưa tạo được sự hòa hợp giữa mục tiêu phục vụ nhiệm vụ chính trị, tư tưởng với mục tiêu lợi nhuận kinh doanh.

Loạn mô hình, khó quản lý

Theo thống kê của Cục Xuất bản (Bộ TT&TT), hiện 59 NXB trong cả nước đang hoạt động theo nhiều mô hình khác nhau, trong đó 1 đơn vị theo mô hình công ty mẹ- công ty con, 20 đơn vị theo mô hình doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện (trong đó có 6 công ty TNHH một thành viên 100% vốn nhà nước), 38 đơn vị sự nghiệp có thu (trong đó 28 đơn vị tự trang trải 100% chi phí). Sự phát triển tự phát các mô hình hoạt động khác nhau đang tạo ra khoảng vênh giữa 2 đạo luật liên quan là Luật Doanh nghiệp và Luật Xuất bản. Đặc biệt, ông Nguyễn Kiểm, Cục trưởng Cục Xuất bản cho rằng nhiều NXB đang vuột khỏi tầm kiểm soát của Luật Xuất bản khi đã trở thành doanh nghiệp.

“Hoạt động xuất bản thuộc lĩnh vực tư tưởng văn hóa, có tính chất đặc thù, không thể đặt mục tiêu lợi nhuận thuần túy như nhiều ngành kinh tế khác. Tuy nhiên, cũng không thể quay lại cơ chế bao cấp toàn bộ đối với xuất bản như trước đây mà phải căn cứ vào tính chất, quy mô hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan chủ quản để nghiên cứu việc chuyển đổi mô hình tổ chức cho phù hợp. Đặc biệt cần làm rõ trong mô hình doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện thì điều kiện đó là gì”, ông Kiểm khẳng định.

Trong hướng đề xuất mới đây mà Cục Xuất bản đưa ra dự định sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ký quyết định trong quý II/2010, NXB sẽ được tổ chức và hoạt động theo 2 mô hình là đơn vị sự nghiệp công lập và công ty TNHH một thành viên, với các tiêu chí cụ thể. Đây sẽ là cơ sở để sắp xếp lại hệ thống các NXB hiện có cũng như căn cứ để các NXB mới tự lựa chọn mô hình phù hợp. Theo ông Nguyễn Kiểm, trong 2 mô hình này thì điều quan trọng nhất là xác định các tiêu chí cụ thể đối với mô hình công ty TNHH một thành viên. Dự kiến sẽ quy định doanh nghiệp này vẫn phải do cơ quan chủ quản nắm giữ 100% vốn điều lệ, áp dụng hình thức chủ tịch công ty kiêm giám đốc hoặc tổng giám đốc NXB, đồng thời vẫn phải tuân theo các quy định khác của Luật Xuất bản và Luật Doanh nghiệp.

Ảnh minh họa

Vẫn vướng chính sách

Việc quy định mô hình tổ chức của các NXB không chỉ nhằm đáp ứng đòi hỏi cấp bách trong quá trình quản lý mà còn đang phải “chạy đua” với lộ trình đổi mới doanh nghiệp Nhà nước mà Chính phủ đang thực hiện. Theo đó, đến 1/7/2010, các doanh nghiệp Nhà nước phải chuyển sang công ty TNHH một thành viên 100% vốn nhà nước hoặc cổ phần hóa. Theo Luật Xuất bản, hiện NXB chỉ có 2 mô hình đơn vị sự nghiệp có thu và doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện nên không thuộc đối tượng cổ phần hóa.

Nay căn cứ Điều 7, Nghị định số 25/2010 của Chính phủ ban hành ngày 19/3/2010, NXB đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp cũng không thuộc đối tượng chuyển sang công ty TNHH một thành viên. Đây đang là điểm băn khoăn trong quá trình lựa chọn mô hình phù hợp mang tính đặc thù của ngành xuất bản, đồng thời vẫn đảm bảo xu hướng chung của quá trình sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp Nhà nước.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Đỗ Quý Doãn cho rằng, cần phải làm rõ các tiêu chí để thể hiện được tính đặc thù của ngành xuất bản. Theo đó, ngoài mô hình đơn vị sự nghiệp, sẽ có mô hình công ty TNHH một thành viên dành riêng cho lĩnh vực xuất bản. “Hiện rất nhiều NXB đang là doanh nghiệp không muốn quay trở lại là đơn vị sự nghiệp bởi họ đã hoàn toàn tự chủ về tài chính, không cần sự hỗ trợ của Nhà nước và vì thế cũng không muốn bị can thiệp quá sâu vào các quyết định kinh doanh theo quy định tại Luật Xuất bản. Hơn thế, cũng rất vô lý nếu bắt một doanh nghiệp quay về mô hình sự nghiệp.

Tuy nhiên, chính yếu tố vừa là lĩnh vực tư tưởng, lại vẫn phải kinh doanh để bảo đảm cân đối thu chi là đặc điểm khác biệt nên không thể áp dụng cùng một chính sách quản lý đối với doanh nghiệp xuất bản như những doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực khác. Bộ Chính trị cũng đã khẳng định quan điểm này. Vì vậy, doanh nghiệp xuất bản vẫn nhất thiết phải chịu sự kiểm soát của cơ quan chủ quản”, Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn khẳng định. Đồng thời Thứ trưởng cũng yêu cầu, các NXB cần có lộ trình để dần tự chủ hoàn toàn về tài chính, xóa bỏ tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

“Khi có những mâu thuẫn giữa Luật Doanh nghiệp và Luật Xuất bản, theo quy định của pháp luật hiện hành, sẽ sử dụng luật chuyên ngành để điều chỉnh. Vì thế chúng ta không lấy hoàn toàn Luật Doanh nghiệp để áp vào thực thi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất bản. Mục đích của quyết định của Thủ tướng Chính phủ về mô hình tổ chức của các NXB đang được Cục Xuất bản soạn thảo cũng chính là nhằm làm rõ hơn điều này để tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp xuất bản”, Cục trưởng Cục Xuất bản Nguyễn Kiểm nói.

Hồng Minh