Giữa tháng 12 hằng năm là thời điểm thị trường lịch blốc sôi động nhất. Người tiêu dùng có thể tìm mua lịch tại bất cứ đại lý nào đều được chiết khấu thấp hơn giá bìa. Tuy nhiên, năm nay thị trường lịch blốc đang có chiều hướng ngược lại: người tiêu dùng đang phải mua với giá cao hơn giá bìa.

Độc quyền ấn định giá

Mức giá chung năm nay của thị trường lịch cao hơn từ 15% đến 30% so với năm 2010. Theo đại diện một số doanh nghiệp (DN) sản xuất lịch, nguyên nhân giá cao là do chi phí giá cả đầu vào tăng nhẹ nhưng điều đáng nói là mức giá này do Hội Xuất bản và các nhà xuất bản (NXB) ấn định ngay từ đầu mùa lịch. Cụ thể, giá lịch blốc nhỏ pơluya (loại thường) là 12.000 đồng, blốc trung (loại in màu) là 26.000 đồng, blốc đại là 50.000 đồng... Mức này đã tăng khoảng 30% so với giá bìa năm 2010. Các loại blốc đại và cực đại, siêu đại cũng có mức tăng cao hơn năm 2010.

Ghi nhận của phóng viên tại chợ Bình Tây, quận 6 (Chợ Lớn), lịch blốc năm nay không phong phú như mọi năm. Đặc biệt, giá các loại lịch đắt hơn năm 2010 từ 15% đến 30%. Cụ thể, lịch blốc trung loại thường của NXB Nông nghiệp in trên giá bìa là 12.000 đồng nhưng giá bán lẻ thực tế tại chợ là 14.000 đồng, tức là cao hơn khoảng 15% so với giá bìa.

Lịch blốc trung (loại thường) được bán với giá 14.000 đồng tại sạp Mỹ Lệ ngay cổng chính chợ Bình Tây (quận 6). Ảnh: HẢI HÀ

Khi hỏi vì sao giá lại tăng cao như vậy thì chủ sạp giải thích là do không có hàng.

Một DN nhiều năm sản xuất lịch trên thị trường chia sẻ: “Năm 2010, loại lịch blốc trung với giá bìa là 9.000 đồng/blốc nhưng thực tế chúng tôi chỉ bán với giá 4.500 đồng cho nhà bán lẻ, tức là giảm 50% trên giá bìa. Trong khi giá đến tay người tiêu dùng là 14.000 đồng/blốc, cao gấp hai so với năm ngoái và cao hơn cả giá bìa”.

TP.HCM: Các nhà làm lịch bị giảm quota

Theo một số DN, thị trường lịch hiện nay có dấu hiệu khan hàng do các DN không xin được giấy phép liên kết xuất bản. Năm 2010, TP.HCM có chín DN sản xuất với khoảng 12 triệu blốc các loại. Thế nhưng năm nay chỉ có bốn DN xin được quota với số lượng khá hạn chế so với nhu cầu sản xuất thực sự của DN. Phần còn lại, do các NXB phía Bắc tham gia nhóm sản xuất và phân phối thông qua Tổng Công ty Phát hành sách Việt Nam. Tuy nhiên, nguồn cung hiện nay khá hạn chế dẫn đến sự thiếu hụt cả về mẫu mã và số lượng lịch trên thị trường. Đây chính là lý do khiến cho giá lịch trên thị trường đang có dấu hiệu tăng mạnh, thậm chí luôn cao hơn giá bìa.

Đại diện Công ty Minh Việt Long cho biết do không xin được giấy phép xuất bản theo phương thức liên kết với các NXB như mọi năm, công ty này buộc lòng phải ký hợp đồng mua lại lịch của các NXB sản xuất theo nhóm để thực hiện các hợp đồng đã ký trước đó. Tuy nhiên, điều đáng nói là mặc dù đăng ký mua 320.000 cuốn nhưng đã vào giữa mùa lịch mà DN này chỉ mới nhận được 40.000 cuốn. Còn lại phải tiếp tục chờ tổng công ty phát hành. Nhưng thời hạn giao hàng và số lượng cụ thể thì không rõ.

Điều đáng nói là năm nay các DN này chỉ được chiết khấu khoảng 32%, trong khi những năm trước các DN tư nhân chiết khấu cho đại lý các địa phương tới 50%. “Vì vậy, các đại lý chiết khấu trực tiếp cho người tiêu dùng với giá từ 15% đến 25% nên người tiêu dùng cũng được hưởng lợi. Tuy nhiên, năm nay với mức giá này, qua các khâu phân phối thì hàng tới tay người tiêu dùng không giảm mà còn cao hơn giá bìa” - đại diện một DN tại TP.HCM khẳng định.

Một DN nhiều năm sản xuất lịch trên thị trường chia sẻ: thị trường độc quyền sẽ vỗ béo một số DN xin được quota của các NXB, nhờ sự khan hiếm, giá đẩy cao, các DN phân phối cũng được lợi.

Thị trường lịch 2011: Đã dự báo trước

Những dấu hiệu bất ổn của thị trường lịch blốc năm 2010 đã được dự báo trước. Tại TP.HCM, một DN gửi đơn khiếu nại tới các cơ quan quản lý xuất bản kêu cứu rằng đang đứng trước nguy cơ phá sản vì thị trường lịch 2011 tiếp tục làm theo cách phân bổ quota. Ngay sau đó, cuối tháng 10, Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM đã có văn bản kiến nghị tới Bộ Thông tin và Truyền thông xem xét tính hợp pháp trong các văn bản thông báo của Cục Xuất bản và Hội Xuất bản trong việc chia quota cho các NXB. Sở này cho rằng cách làm trên không phù hợp Luật Xuất bản và Luật Cạnh tranh.

Theo sở này, việc tập trung cho một đầu mối làm phát hành độc quyền cũng là tạo cơ chế độc quyền phân phối với số lượng hạn chế, dễ tạo sự khống chế về giá. Đồng thời, phải đăng ký kế hoạch xuất bản theo đúng quy định để các NXB có năng lực và nhu cầu xuất bản lịch blốc cung ứng đủ cho các DN. Cạnh đó, phải quan tâm đến nguồn hàng giá thấp phục vụ đông đảo người tiêu dùng vùng sâu, vùng xa.

Điều đáng nói là sau văn bản trên, Bộ Thông tin và Truyền thông chưa có văn bản trả lời và thị trường lịch blốc vào mùa dường như đang quay lại thời kỳ độc quyền phát hành và tăng giá do khan hàng như trước năm 2006, khi chưa mở cửa theo phương thức xã hội hóa.

HẢI HÀ