(STTTT) - Lịch sử ngành Thông tin và Truyền thông Việt Nam từ khi ra đời đến nay luôn gắn liền với lịch sử dân tộc, gắn liền với sự nghiệp giải phóng, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn tặng Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân bức ảnh Bác Hồ. Ảnh: TRỌNG ĐỨC (TTXVN)

Tháng 8-2007, Bộ Thông tin và Truyền thông được thành lập trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của Bộ Bưu chính - Viễn thông và tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về Báo chí, Xuất bản từ Bộ Văn hóa - Thông tin. Là một Bộ quản lý nhà nước với nhiều lĩnh vực ngành có bề dày truyền thống được hình thành, phát triển và lớn lên cùng đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bộ Thông tin và Truyền thông hiện nay có nhiều ngày kỷ niệm truyền thống của các lĩnh vực:

Ngày Báo chí Cách mạng Việt nam 21-6: Ngày 21-6-1925, báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ra số đầu tiên, do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập và trực tiếp chỉ đạo hoạt động, mở đường cho Báo chí Cách mạng Việt Nam hình thành và phát triển. Và ngày 21-6-2000, Bộ Chính trị đã quyết định chọn ngày 21-6 hàng năm làm Ngày báo chí Cách mạng  Việt Nam.

Ngày Truyền thống ngành Bưu điện 15-8: Ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương đã thông qua nhiều nghị quyết quan trọng, trong đó có Nghị quyết về Thông tin liên lạc. Nghị quyết nêu rõ: “Lập Ban Giao thông chuyên môn và giúp đỡ đầy đủ cho họ làm tròn nhiệm vụ”. Kể từ khi lập nước đến nay ngành Bưu điện đã luôn thực hiện tôn chỉ : "Việc liên lạc là một việc quan trọng bậc nhất trong công tác cách mạng, vì chính nó quyết định sự thống nhất chỉ huy, sự phân phối lực lượng và do đó bảo đảm thắng lợi" theo lời dặn của Hồ Chủ Tịch.

Ngày Truyền thống ngành Xuất bản – In và Phát hành: ngày 10-10-1952, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh 122/SL thành lập Nhà In quốc gia với nhiệm vụ thống nhất tổ chức và quản lý nhà in Chính phủ; Sắc lệnh đánh dấu bước phát triển mới của ngành Xuất bản, In và Phát hành sách cách mạng nước ta, thành lập cơ quan quản lý 3 khâu xuất bản - in - phát hành sách. Từ đó, ngày 10-10 hàng năm trở thành Ngày truyền thống của ngành Xuất bản - In và Phát hành.

Theo ông Nguyễn Bắc Son - nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, với ý tưởng để có một Ngày truyền thống chung về ngành thông tin nước nhà, lãnh đạo Bộ trong nhiệm kì vừa qua đã rất quan tâm đến vấn đề này. Từ kết quả tìm hiểu, nghiên cứu với những sở cứ xác đáng, Ban nghiên cứu Lịch sử - Truyền thống, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề xuất và báo cáo lên Thủ tướng Chính phủ lấy ngày 28-8 là Ngày Truyền thống ngành Thông tin và Truyền thông. Vì đây là ngày Bác Hồ đã kí sắc lệnh đầu tiên vào năm 1945 thành lập các Bộ, Ngành trong cả nước lúc đó, trong đó có Bộ Thông tin Tuyên truyền và Bộ Giao thông Công chính, mà nội hàm quản lý nhà nước của các Bộ này lại bao hàm nhiệm vụ nội hàm quản lý nhà nước của Bộ Thông tin và Truyền thông ngày nay.

Ngành Thông tin và Truyền thông đồng hành cùng dân tộc 

Đi ngược lại thời gian chúng ta dễ dàng nhận thấy, sự hình thành và lớn mạnh của Ngành Thông tin và Truyền thông luôn gắn liền với sự ra đời và phát triển của đất nước theo nhu cầu từng thời kỳ của cách mạng.

Tiền thân của Bộ Thông tin và Truyền thông ngày nay là các cơ quan mang đậm chất Bưu điện như: Nha Bưu điện (1945), Nha Bưu điện - Vô tuyến điện (1951), Tổng cục Bưu điện (1968), Tổng cục Bưu điện thuộc Bộ Giao thông vận tải (1990), Tổng cục Bưu điện (1992), Bộ Bưu chính -Viễn thông (2002), nay là Bộ Thông tin và Truyền thông (2007). Trải qua 71 năm xây dựng, phát triển dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ, ngành Thông tin và Truyền thông đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, thực hiện trọn vẹn sứ mệnh cao cả của cách mạng được Đảng, Nhà nước và Bác Hồ tin tưởng giao phó.

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ hào hùng của dân tộc, các thế hệ cán bộ công nhân viên chức của ngành Thông tin và Truyền thông đã đem tất cả sức lực, trí tuệ và cả xương máu của mình, vượt qua mọi khó khăn, thiếu thốn hiểm nguy trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, xây dựng và giữ vững huyết mạch thông tin phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, góp phần đắc lực vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Gần 10.000 người con ưu tú của ngành Bưu điện và phóng viên đã anh dũng hy sinh xương máu vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Thông tin và Truyền thông là ngành có nhiều liệt sỹ nhất đã hy sinh trong chiến tranh, chỉ sau Quân đội.

Bước vào thời kỳ đổi mới, tiếp bước truyền thống hào hùng, dưới ánh sáng của đường lối đổi mới của Đảng, với tinh thần năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, ngành Thông tin và Truyền thông đã dũng cảm lựa chọn hướng đi mang tính đột phá, đó là: bỏ qua công nghệ trung gian, đi thẳng vào công nghệ hiện đại theo hướng số hoá, tự động hóa và đa dịch vụ; lấy viễn thông quốc tế làm đột phá khẩu, với phương châm: “lấy ngoài nuôi trong”, tự vay tự trả và tự chịu trách nhiệm, ngành đã phá được thế bao vây cấm vận, đưa công nghệ  hiện đại nhất vào Việt Nam.

Theo Ông Mai Liêm Trực nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Bưu điện, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Bưu chính, Viễn thông nói: Thời điểm đó Tổng cục Bưu điện đã có 2 quyết định chiến lược rất quan trọng tạo đột phá và bước ngoặt cho việc phát triển của viễn thông và internet Việt Nam. Quyết định thứ nhất là đi thẳng vào số hoá viễn thông Việt Nam với công nghệ hiện đại, cung cấp những dịch vụ tiên tiến kể cả internet để  đáp ứng nhu cầu liên lạc của cả đất nước thời kỳ mở cửa và hội nhập. Quyết định thứ hai là xoá bỏ độc quyền, mở cửa cạnh tranh với quốc tế. Với Internet là năm 1997, và với viễn thông là từ năm 2000. Nhờ có cạnh tranh mà giá cước giảm mạnh, chất lượng dịch vụ được nâng cao. Dịch vụ viễn thông và internet Việt Nam được phổ cập nhanh và rộng rãi đến đa số người dân kể cả vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo.

Tiếp đó bằng việc thực hiện thắng lợi Chiến lược tăng tốc độ phát triển hai giai đoạn từ 1993 đến năm 2000 và những năm tiếp theo, ngành đã nhanh chóng hiện đại hóa mạng lưới, đa dạng hóa dịch vụ, đưa bưu chính - viễn thông Việt Nam sánh vai với các nước phát triển trong khu vực, đồng thời tự tin và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, thúc đẩy công cuộc đổi mới đất nước.

Đây là bước đột phá mang tính quyết định đã làm thay đổi cả chất và lượng cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ tầng cơ sở hệ thống thông tin liên lạc của Việt Nam. Với việc thực hiện thành công chiến lược này, kết thúc năm 2000, các chỉ tiêu cơ bản như doanh thu, nộp ngân sách nhà nước, số lượng máy điện thoại.. đều tăng trung bình 20 lần so với năm 1990. Quy mô và mạng lưới bưu chính - viễn thông được mở rộng và hiện đại hoá bảo đảm thông tin liên lạc thông suốt trên cả nước, đảm bảo thông tin phục vụ công tác chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, phục vụ công tác an ninh, quốc phòng, phòng chống thiên tai, bão lụt... Việt Nam được ITU đánh giá là một trong 10 nước có tốc độ phát triển viễn thông nhanh nhất thế giới.

Đến năm 1995, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 249/TTg thành lập Tổng Công ty Bưu chính - Viễn thông Việt Nam VNPT trực thuộc Chính phủ, đồng thời quyết định thành lập Công ty cổ phần dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn và Công ty Viễn thông Quân đội Viettel, khởi động quá trình cạnh tranh trong lĩnh vực bưu chính - viễn thông; và từ năm 2003, ngành Bưu chính - Viễn thông Việt nam thực sự chuyển từ độc quyền công ty sang cạnh tranh tất cả các loại dịch vụ.

Ông Đỗ Trung Tá, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Bưu chính, Viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) đánh giá: Sau khi kết thúc thành công chiến lược tăng tốc từ năm 1993 - 2000, Ngành Bưu chính Việt Nam đã thu được những kết quả rất ngoạn mục trong phát triển bưu chính và viễn thông. Đến năm 2000 Bộ Chính trị ra chỉ thị 58/CT-TW về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển CNTT. trong Chỉ thị này nêu sẽ nghiên cứu để xây dựng một tổ chức quản lý nhà nước đủ mạnh để thực hiện nhiệm vụ này. Đó là hai lý do thành lập Bộ Bưu chính, Viễn thông trên cơ sở của Tổng cục Bưu điện.

Sau 5 năm (1995 - 2000), có thể nói chúng ta đã rất thành công trong việc tổ chức thực hiện các chiến lược, hội nhập và phát triển, chúng ta rất thành công trong việc đẩy mạnh, phát triển như vũ bão internet ở Việt Nam để phục vụ cho người dân, cho cải cách hành chính và cũng hướng tới chính phủ điện tử, cũng như phát triển chính phủ điện tử trong tương lai. Đặc biệt, Bộ Bưu chính, Viễn thông đã được giao việc quản lý cơ sở hạ tầng thông tin thống nhất quốc gia. Bộ Bưu chính, Viễn thông có thể nói là một Bộ không có doanh nghiệp, nhưng đã tổ chức được một môi trường cạnh tranh cho các doanh nghiệp nên các doanh nghiệp phát triển rất nhanh và tạo ra nguồn lợi cho người dung rất đáng kể. Đặc biệt Bộ đã đề xuất Quốc hội thông qua 2 bộ luật, Luật giao dịch điện tử và Luật Công nghệ thông tin, đây là  định hướng cho việc phát triển Công nghệ thông tin cho đến nay, ông Đỗ Trung Tá nhấn mạnh.

 Trở thành ngành đi đầu trong hội nhập kinh tế

Việc thành lập Bộ Thông tin và Truyền thông vào tháng 8-2007, lịch sử ngành Thông tin và Truyền thông Việt Nam đã bước sang một trang mới. Kể từ khi thành lập đến nay, Bộ tiếp tục đạt được những thành tựu to lớn trong tất cả các lĩnh vực Bưu chính, Viễn thông, Công nghệ thông tin, Báo chí, Xuất bản tạo động lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và đáp ứng yêu cầu của hội nhập quốc tế.

Lĩnh vực Báo chí, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của viễn thông, Internet và Công nghệ thông tin đã góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ và thúc đẩy phát triển nền báo chí, xuất bản tiên tiến, hiện đại. Cả nước hiện có gần 859 cơ quan báo, tạp chí in, 67 đài phát thanh, truyền hình với 180 kênh phát thanh, truyền hình trong nước và 40 kênh truyền hình nước ngoài; 126 cơ quan báo, tạp chí điện tử; gần 18.000 nhà báo đã được cấp thẻ

Lĩnh vực Xuất bản từng bước vào nền nếp, ổn định và phát triển. Cả nước hiện có 63 nhà xuất bản, 1.500 cơ sở in công nghiệp, 13.000 cơ sở phát hành xuất bản phẩm, số lượng sách xuất bản hàng năm khoảng 24.000 cuốn;góp phần nâng cao dân trí và làm phong phú đời sống tinh thần cho toàn xã hội.

Lĩnh vực Viễn thông và Internet đã có những bước phát triển mạnh mẽ, đảm bảo thông tin liên lạc mọi lúc, mọi nơi đến nay, tổng số thuê bao điện thoại di động đạt trên 126 triệu thuê bao, tỉ lệ phủ sóng di động trên toàn quốc đạt 95%. trên 44 triệu người sử dụng Internet trên toàn quốc; Tổng doanh thu của các doanh nghiệp viễn thông năm 2015 đạt gần 526.132 tỷ đồng; nộp ngân sách ước đạt 48.247 tỷ đồng; đồng thời cũng là một trong những lĩnh vực đóng góp nhiều nhất cho ngân sách. Công